Οι Σαρακατσάνοι ήταν πιστοί χριστιανοί και η τήρηση όλων των μυστηρίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά και η τιμή των νεκρών σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες της, ήταν απαράβατοι κανόνες. Τιμούσαν τις μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης και εκτός του δωδεκαημέρου των Χριστουγέννων και του Πάσχα, έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση σε αυτές της Παναγίας, των Αγίων Αποστόλων, του Προφήτη Ηλία, του Άη Δημήτρη και του Άη Γιώργη, όπου έταζαν τα “γκουρμπάνια”, μια εκδήλωση με κύριο σκοπό την ευμενή επίδραση της θρησκείας. Η οικογένεια ήταν πατριαρχική, με αρχηγό τον άντρα. Ο στυλοβάτης της οικογένειας ήταν η γυναίκα, που αναλάμβανε όλες τις ευθύνες του σπιτιού. Στους γονείς υπήρχε απόλυτος σεβασμός. Αυστηρή πειθαρχία και άγραφοι απαρασάλευτοι νόμοι όριζαν τη συμπεριφορά των μελών. Ο γάμος και η γέννηση των παιδιών αποτελούσε τους κυριότερους πόλους της Σαρακατσάνικης κοινωνίας.

Η γυναίκα ύφαινε μόνη της στον αργαλειό τις αντρικές και γυναικείες φορεσιές. Μετά τον κούρο, το ξάσιμο του μαλλιού, το γνέσιμο, η ύφανση, το ράψιμο ήταν δικιά της δουλειά. Οι Σαρακατσαναίοι φορούσαν μόνο υφάσματα δικής τους κατασκευής. Τα διακοσμητικά σχέδια των Σαρακατσάνων είναι κατεξοχήν γεωμετρικά, έχουν άμεση σχέση με το περιβάλλον και τις δοξασίες τους αλλά και με το υλικό των προς διακόσμηση αντικειμένων όπως το μάλλινο και βαμβακερό υφαντό. Η χαρακτηριστική σοβαρότητα των σκούρων χρωμάτων στις φορεσιές, τα υπέροχα χρώματα και σχέδια, ο ολοκέντητος κόκκινος φλάμπουρας του γάμου με θέματα αυστηρής  συμμετρίας ανάμεσα και γύρω από τις τέσσερις γωνίες του σταυρού είναι μερικά από τα στοιχεία της σαρακατσάνικης τέχνης. Στα ξυλόγλυπτα τους κυριαρχούν ο σταυρός, το φίδι και γεωμετρικά σχήματα.

Η επίσημη ανδρική φορεσιά ήταν η φουστανέλα, δηλαδή η κλέφτικη φορεσιά που διατήρησε τα αρχαιοελληνικά γνωρίσματα και διαμορφώθηκε ανάλογα με το χρόνο και τις ανάγκες. Αποτελούνταν από: 1) το κατασάρκι (μάλλινη φανέλα), 2) το άσπρο πουκάμισο, 3) τις πατούνες, που ήταν μάλλινες κάλτσες μέχρι τους αστραγάλους 4) το καλτσοβράκι, που ήταν μάλλινες άσπρες κάλτσες κεντημένες με μαύρα κατσέλια και κάλυπταν τους μηρούς και τις κνήμες μέχρι τους αστραγάλους 5) τη φουστανέλα, που φοριούνταν πάνω από το πουκάμισο, και αποτελούνταν από 400 λαγκιόλια (πτυχές ή δίπλες), 6) το μάλλινο ζωνάρι, πάνω από το οποίο φοριούνταν το δερμάτινο σιλάχι (σλιάφι), 7) το μάλλινο ή τσόχινο γιλέκο (τσιπκένι), 8) τη φλοκάτα, που ήταν μάλλινο μακρύ πανωφόρι, 9) το κάλυμμα κεφαλής, που μέχρι το 1920 ήταν ένα βυσσινί φέσι με φούντα τυλιγμένο με μαύρο μαντήλι (λαχούρι) ή το “στραγγάνι” (στρογγυλό μαύρο καπέλο) αργότερα, 10) τα τσαρούχια, που αντικαταστάθηκαν από χοντρά παπούτσια με χοντρές σόλες. Η καθημερινή φορεσιά αντί της φουστανέλας περιελάμβανε το σεγκούνι, που ήταν άσπρη, μάλλινη, υφαντή φουστανέλα, με λίγα λαγκιόλια. Αυτό ήταν ανοιχτό στο μπροστινό μέρος, το οποίο καλύπτονταν από μακρύ πουκάμισο. Το σεγκούνι πιανόταν στη μέση με κόπτσες ή ράβονταν στο τσαμαντάνι (είδος γιλέκου), το οποίο ήταν μαύρο και έφτανε μέχρι τη μέση. Το μπροστινό μέρος έκλεινε με κόπτσες στο ύψος της μέσης και στο στήθος είχε μπροστάρι που κούμπωνε. Ως πανωφόρι με το σεγκούνι φορούσαν τη γκουζόκα ή την κοντοκάπα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 σταμάτησαν να φορούν κάλτσες με το σεγκούνι και φόρεσαν το μποτούρι ή μπουτούρι (Πολίτες), που ήταν σχεδόν όμοιο με το αντίστοιχο θρακιώτικο παντελόνι ή σκούρο μπλε μάλλινο παντελόνι με σακάκι (Κασσανδρινοί). Τέλος, μετά το 1930, φόρεσαν την κιλότα με πλεκτά τσουράπια μέχρι το γόνατο.

Η γυναικεία φορεσιά διαφοροποιούνταν σε κάποια κομμάτια της, ανάλογα με την περιοχή και αποτελούνταν από: 1) το άσπρο μάλλινο κατασάρκι, 2) το βαμβακερό μακρύ πουκάμισο με κεντημένα μανίκια (φρούτα), 3) το τσαμαντάνι (Θράκη) ή το ζωστάρι (κορμί ή μπούστο) (Κεντρική Μακεδονία, Θεσσαλία, Αττική, Ήπειρος), που είναι είδος γιλέκου με κέντημα, 4) τη φούστα, που ήταν φτιαγμένη με λαγκιόλια, δηλαδή τριγωνικά κομμάτια ενωμένα το ένα δίπλα στο άλλο και ράβονταν στο τσαμαντάνι (Θράκη) ή αποτελούνταν από τρία παράλληλα ραμμένα υφαντά κομμάτια, που σουρώνονταν και ράβονταν στο ζωστάρι (Κεντρική Μακεδονία, Θεσσαλία, Αττική, Ήπειρος), 5) την μάλλινη κεντητή ποδιά, που πιανόταν από την μέση και έφτανε μέχρι το τελείωμα της φούστας ή την παναούλα (μικρότερη μάλλινη ποδιά που φορούσαν μερικές φορές στη Θράκη), 6) την τραχλιά, που φοριούνταν στο λαιμό για να καλύπτεται το άνοιγμα από το γιλέκο, 7) το μάλλινο πανωφόρι ή σεγκούνι ή γκουζόκι, που στην κασσανδρινή φορεσιά αργότερα αντικαταστάθηκε από την μπόλκα (είχε πέντε-έξι πιέτες στο πίσω μέρος και έφτανε λίγο κάτω από την μέση), 8) το κάλυμμα κεφαλής, που ήταν είτε ένα χοντρό μαντήλι, είτε ο μπόχος, ένα μάλλινο μαντήλι που σκέπαζε ένα σκούφο και διπλώνονταν τριγωνικά ρίχνοντας τις άκρες στην πλάτη, 9) τις μάλλινες πατούνες, που κάλυπταν τα πόδια μέχρι τον αστράγαλο και τις μάλλινες κάλτσες για τις κνήμες, 10) τα μάλλινα κεντητά μανίκια (χερώτια) για τα χέρια, 11) το ασημοζώναρο ή τον γκουμπέ στην μέση και τα φλουριά και τα κουστέκια στο στήθος, 12) τα τσαρούχια, που αντικαταστάθηκαν από χοντρά παπούτσια με χοντρές σόλες.